Abstract:
Dróżnicy stanowili w okresie po upadku Powstania Listopadowego niejako gościec służby transportowej Królestwa Polskiego. Tym bardziej dziwi ich zmieniająca się liczba, od około 600 na początku lat czterdziestych do niewielu ponad 200 w pierwszej połowie lat sześćdziesiątych XIX wieku. Podobnie i zaskakującą nowością była próba wprowadzenia przymusu bezpośredniego w stosunku do części dróżników oraz zastosowanie trzymiesięcznego okresu próbnego i minimalnego trzyletniego okresu zatrudnienia. Znacznym zmianom podlegały też warunki uzyskiwania przez dróżników pożyczek oraz oddawania przy odchodzeniu ze służby narzędzi drogowych, oraz zasady pozyskiwania przez nich bezpłatnego kwaterunku. Do tych rozlicznych przewartościowań dochodziły jeszcze liczne dywersyfikacje w wynagrodzeniu i ubiorze pracowników drogowych. Na szczególną zaś uwagę – poza wprowadzeniem systematycznego nadzoru części dzieci dróżników – zasługuje kwestia broni służbowej tych pracowników drogowych, którą po wojnie polsko-rosyjskiej roku 1831 im odebrano, następnie przywrócono, aby ostatecznie w roku 1860 ponownie odebrać. Powyższe niedwuznacznie wskazuje na wysoce labilną sytuację dróżników Królestwa polskiego w okresie po upadku Powstania Listopadowego.
